درمان پوکی استخوان

هیچ وقت برای درمان پوکی استخوان دیر نیست. نکته قابل توجه این است که نمی‌توانیم استخوان‌ها را به حالت اول برگردانیم ولی می‌توانیم مانع از شکستگی آنها شویم.

بنابراین بهتر است به جای درمان پوکی استخوان از روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان استفاده کنیم. توصیه می­‌شود حتما به پزشک مراجعه و داروهای ضد پوکی استخوان را مصرف کنید. با وجود داروهای پیشرفته باز هم بهترین راه درمانی مصرف لبنیات، ورزش و تحرک کافی است. نمی‌توان تمام عواملی که منجر به شکستگی‌های اوستئوپروتیک (مربوط به پوکی استخوان) می‌شود را کنترل کرد اما با به کار بستن توصیه‌های زیر می­‌توان به قوی‌تر شدن استخوان‌ها و محافظت از آنها کمک کرد. چگونه از پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟ اگر می­‌خواهید استخوان‌های قوی و سالمی داشته باشید این توصیه‌ها را جدی بگیرید:

۱- فعال بمانید.

فعالیت بدنی و ورزش، استخوان‌ها را در هر سنی استحکام می‌بخشد وعدم تحرک باعث تحلیل و پوكی استخوان‌ها می‌شود و دردهای استخوانی را بیشتر می‌كند. یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید در دوران نوجوانی برای سلامت استخوان‌ها انجام دهید ورزشی است که به آن متعهد باشید. به خصوص اگر فعالیت‌هایی مانند ورزش‌های قدرتی را انجام دهید که در آنها باید وزنی را تحمل کنید. ورزش‌های مقاومتی از جمله یوگا، دویدن، تای چی و پیاده روی با سرعت بالا نیز مفید است. بهتر از اینها می‌توانید ورزش‌هایی را انجام دهید که شامل پرش هستند و به اصطلاح آنها را پلایومتریک می‌نامند. ورزش‌های پرشی باعث افزایش قدرت و تراکم مواد معدنی در استخوان می‌شوند.

 

۲- غذاهای سالم مصرف کنید.

برنامه غذایی مناسب در دوران نوجوانی به ساخت استخوان‌های قوی برای تمام عمر کمک می­‌کند. کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوان بسیار مهم هستند.

هر روز بشقاب خود را با غذاها­­ی سرشار از کلسیم پر کنید. کلسیم در مواد غذایی لبنی یا غیر لبنی مانند شیر، ماست، کلم، دانه سویا، بادام، پرتقال و یا غذاهایی که سرشار از ویتامین D هستند مانند سالمون و دیگر ماهی‌های چرب، تخم‌مرغ و غلات غنی شده یافت می‌شود. غذاهای دیگری که به ساخت استخوان‌­ها کمک می‌کنند:

موز (پتاسیم می‌تواند قدرت استخوان را افزایش دهد.)

آلو سیاه (ویتامین K به سلامتی استخوان‌ها کمک می‌کند.)

روغن زیتون (حاوی ترکیبی است به نام اولئوروپئین که می‌تواند از فرسایش استخوان­ها پیشگیری کند.)

غذای روزانه هر فرد بالغ باید حداقل حاوی ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم كلسیم باشد. البته مقدار نیاز به کلسیم در زنان باردار، شیرده، یائسه، افراد مسن و نوجوانان در دوران بلوغ بیشتر بوده و بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌گرم است.

منابع حاوی کلسیم عبارتند از شیر مادر، شیر گاو، پنیر، ماست، دوغ، كشك، بستنی، قره‌قوروت و ماهی‌های کوچک مثل كیلكا که با استخوان خورده می‌شوند، انواع حبوبات ( نخود و لوبیا، عدس، ماش و …) و سبزی‌های برگ سبز تیره ( جعفری، كرفس و برگ چغندر) .

 

۳- خودتان را به وزن سلامت برسانید.

علاوه بر سالم غذا خوردن و ورزش کردن، داشتن وزن سالم نیز به شدت مهم است. خانم‌هایی که کمبود وزن دارند ممکن است خیلی زود دچار پوکی استخوان شوند. از طرف دیگر چربی شکمی نیز ممکن است خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.

تحقیقات اخیر دانشگاه هاروارد نشان داده است که خانم‌هایی که در دوران پیش از یائسگی قرار دارند و چربی احشایی‌ آنها بالا رفته، تراکم استخوانی بیشتری را از دست خواهند داد.

 

۴- سیگار نکشید، الکل نخورید.

روند تخریب استخوان در سیگاری‌ها سریع تر و میزان شکستگی استخوان در این افراد بالاتر است. اگر به دنبال استخوان­‌های سالم و قوی­تری هستید از کشیدن سیگار جدا خودداری کنید. نوشیدن الکل می‌تواند منجربه تحلیل رفتن استخوان شود.

۵- شرایط خود را دریابید.

بسیاری ازمتخصصین غربالگری، پوکی استخوان را از طریق سنجش تراکم ماده معدنی استخوان (BMD) در آغاز سن ۶۵ سالگی توصیه می‌کنند. این تست برای افرادی که دارای سابقه بیماری‌های خاص یا مصرف کننده داروهای ضعیف کننده­‌ی استخوان هستند، باید در سنین پایین‌تر انجام شود.

۶- از داروهای محافظت کننده استخوان استفاده کنید.

خانم‌هایی که در سنین پس از یائسگی قرار دارند، در گذشته دارای شکستگی استخوان بوده‌اند و یا رتبه تست BMD آنها ۵/۲- یا پایین‌تر است باید از داروهای پیشگیری كننده پوكی استخوان استفاده کنند. خانم‌های دارای رتبه تست ۲ تا ۵/۲ نیز باید از این داروها استفاده کنند.

 

۷- افسردگی را جدی بگیرید.

محققان معتقدند که بین افسردگی و کاهش تراكم استخوان رابطه‌ مستقیمی وجود دارد. به عنوان نمونه، تراکم توده استخوانی در خانم‌ها با تاریخچه افسردگی کمتر است چرا که میزان هورمون کورتیزول در آنها بیشتر است. اگر شما در حال حاضر از نظر افسردگی تحت معالجه هستید از پزشک خود در خصوص نیاز به انجام تست BMD سوال کنید.

 

۸- چای بنوشید.

یک مطالعه نشان می‌دهد که مصرف چای به محکم‌تر شدن استخوان‌ها کمک می‌کند. محققان چینی با تحلیل نتایج ۱۴ مطالعه که پیش از این در خصوص ارتباط رژیم غذایی و شکستگی لگن انجام شده بود، متوجه شدند که مصرف دو تا سه فنجان چای در روز خطر شکستگی لگن را ۳۷ درصد کمتر می‌کند. البته هنوز مشخص نیست که چرا چای برای استخوان‌ها مفید است، اما می‌تواند به این دلیل باشد که مواد شیمیایی موجود در این گیاه باعث تقویت ساختار استخوان جدید می‌شود. فلوراید، کلسیم و سایر مواد معدنی موجود در چای احتمالا استخوان‌ها را متراکم‌تر و محکم‌تر می­کند.

ریزمغذی‌های ضروری

برای پیشگیری از پوکی استخوان كلسیم فراوان‌ترین ماده معدنی تشكیل دهنده بدن است كه ۹۹% آن در استخوان‌ها و دندان‌ها وجود دارد و از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند.

کلسیم

در انتقال پیام‌های عصبی و فعال‌سازی برخی آنزیم‌ها و ترشح هورمون‌ها نقش موثری دارد. لازم به ذکر است که كلسیم به تنهایی در تشكیل استخوان و حفظ استحكام استخوان‌ها مؤثر نیست. در ادامه ریز مغذی‌های ضروری دیگر برای تشکیل استخوان­ها ذكر شده:

ال-لیزین ( L- lysine):

ال- لیزین به افزایش جذب کلسیم از دستگاه گوارش، نگهداری کلسیم در استخوان‌ها و کلاژن سازی کمک می‌کند. همچنین دفع کلسیم را از ادرار کاهش می‌دهد؛ از این رو عاملی جهت حفظ تراکم استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان محسوب می‌شود.

مس( Copper ):

مس روند شكستگی استخوان‌ها را سرعت می‌بخشد و در بافت‌های استخوانی نیز وجود دارد.

منگنز( Manganese):

این عنصر با تاثیر در متابولیسمِ بسیاری از مواد معدنی، موجب افزایش تراکم استخوانی می‌شود.

منیزیم ( Magnesium):

منیزیم نیز جذب کلسیم را افزایش می‌دهد و از پوسیدگی دندان­ها پیشگیری می‌کند. کمبود منیزیم سبب اختلال در ساختار و عملکرد استخوان‌ها، پیشگیری از افت قند خون، بروز التهاب‌های خاص و برخی علائم عصبی در دوران یائسگی می‌­شود.

روی( zinc):

کمبود روی سبب کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شود.

ویتامین D:

وجود این ویتامین محلول در چربی، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد در بهبود جذب و متابولسیم کلسیم و فسفر موثر است. افراد جامعه ما از كمبود شدید یا خفیف ویتامین D رنج می‌برند.

توصیه می‌شود تمام زنان پس از سن یائسگی زیر نظر پزشك، مكمل كلسیم و ویتامین D مصرف كنند.

آلو برای پوکی استخوان تحقیقات جدید از طرف محققان دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا نشان می‌دهد که با خوردن ۵ تا ۶ آلوی خشک در طول روز می‌توانید تراکم استخوان خود را حفظ کرده و از ابتلا به پوکی استخوان و کم شدن تراکم آن پیشگیری کنید. پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که فرد تراکم استخوان خود را از دست داده و احتمال این‌که شکستگی استخوان پیش بیاید بسیار زیاد است. در تحقیقات بعدی محققان متوجه شدند، فرآیند‌های التهابی با از دست دادن سلامت استخوان‌ها مرتبط هستند و آلو خشک در این میان به عنوان یک ماده غذایی ضد التهاب عمل می‌کند.
دکتر «مری جین سوزا»، سرپرست تیم تحقیق، خاطرنشان کرد: «التهاب ممکن است عامل مهمی برای از دست دادن استخوان پس از یائسگی و یک هدف بالقوه برای درمان‌های تغذیه‌ای باشد.»

اگرچه کاملا مشخص نیست که چه چیزی در آلو خشک وجود دارد که این اثر خاص را بر سلامت استخوان‌ها به همراه دارد، اما این میوه، حاوی چندین ویتامین و مواد معدنی مهم برای استخوان‌ها، از جمله پتاسیم، مس، و ویتامین K است. آلو همچنین حاوی پلی فنول یا ترکیبات بیواکتیوی است که به نظر می‌رسد در تشکیل استخوان نقش دارند.

غذاهای مضر برای پوکی استخوان

همان‌طور که مواد غذایی حاوی کلسیم و برخی مواد معدنی و ویتامین‌های دیگر می‌توانند مانع از بروز پوکی استخوان شوند، مواد غذایی هم وجود دارند که شما را در معرض بروز پوکی استخوان قرار می‌دهند. این مواد عبارتند از:

۱- اسفناج خام

اگر چه مصرف اسفناج پخته برای جلوگیری از پوکی استخوان مفید است، اما مصرف خام آن به دلیل وجود ماده‌ای به نام اگزالات، مانع از جذب کلسیم در بدن می‎شود. به همین دلیل موجب بدتر شدن بیماری پوکی استخوان می‌شود. مصرف اسفناج خام به دلیل وجود ماده‌ای به نام اگزالات، مانع از جذب کلسیم در بدن می‌شود. بدن شما کلسیم را از غذاهایی که سرشار از اگزالات (اسید اگزالیک) مانند اسفناج هستند، به خوبی جذب نمی‌کند. سایر غذاهای حاوی اگزالات، ریواس، سبزی چغندر و برخی از لوبیاها هستند. این غذاها حاوی سایر موادمغذی سالم هستند، اما نباید آنها را به‌عنوان منابع کلسیم در نظر گرفت.

۲- کافئین

قهوه، چای و نوشابه‌های گازدار علاوه بر اینکه سرشار از کافئین هستند و کافئین باعث خروج کلسیم از طریق ادرار از بدن می‌شود، به علت دارا بودن اسید فسفریک و اسید معدنی از جذب کلسیم جلوگیری می‌کنند و برای استخوان‌ها مضر هستند. این نوشیدنی‌ها را در حد اعتدال مصرف کنید.

افرادی که استعداد یا سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند، باید مصرف نوشیدنی‌های گازدار را قطع کنند.

۳- مصرف زیاد نمک

مصرف زیاد نمک، باعث اسیدی شدن خون و بروز التهاب در بدن می‌شود که برای سلامت مفاصل مضر است و احتمال پوکی استخوان را تشدید می‌کند. غذاهای آماده، سوسیس و کالباس، کنسروها و به طور کلی، نمک را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید تا علاوه بر پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از پوکی استخوان هم جلوگیری کنید.

۴- مصرف زیاد گوشت

پروتئین‌های حیوانی و مصرف زیاد گوشت به دلیل آزاد کردن اسیدهایی مثل اسیدفسفریک و سولفوریک اسید، باعث تغییر در میزان PH بدن می‌شوند و هر چه PH بدن اسیدی‌تر باشد، مواد معدنی بیشتری از استخوان‌ها خارج می‌شود و در نتیجه، استخوان اصلی‌ترین مواد مغذی خود را از دست داده و مستعد پوکی می‌گردد. 

۵- مصرف غذاهای التهاب‌زا

مصرف بیش از حد محصولاتی مثل: گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان و سایر مواد غذایی التهاب‌آور، منجر به التهاب استخوان و در نهایت تسریع روند ابتلا به پوکی استخوان خواهد شد.

۶- سبوس گندم

سبوس گندم حاوی سطوح بالایی از فیتات است که می‌تواند از جذب کلسیم توسط بدن جلوگیری کند. بااین‌حال برخلاف لوبیا، سبوس گندم تنها غذایی است که به نظر می‌رسد جذب کلسیم را در سایر غذاهایی که همزمان با آن خورده می‌شوند هم کاهش می‌دهد. به‌عنوان مثال، وقتی شیر و غلات ۱۰۰% سبوس گندم را با هم میل کنید، بدن شما می‌تواند فقط مقدار کمی کلسیم شیر را جذب کند. سبوس گندم موجود در غذاهای دیگر مانند نان، غلظت کمتری دارد و احتمالاً تأثیر قابل توجهی بر جذب کلسیم ندارد. اگر مکمل‌های کلسیم مصرف می‌کنید، ممکن است بخواهید آنها را دو یا چند ساعت قبل یا بعد از خوردن سبوس گندم مصرف کنید.

بیماری پوکی استخوان درمان دارد

اگر به یک رژیم غذایی سالم و مناسب پایبند باشید. از غذاهایی که مانع جذب کلسیم و ویتامین دی می‌شوند خودداری کرده و غذاهای حاوی این دو ماده حیاتی را بیشتر مصرف کنید. غذاهای مفید برای پوکی استخوان حال که در مورد غذاهای مضر دانستید، در ادامه به معرفی غذاهایی که برای پوکی استخوان مفید هستند می‌پردازیم.

۱- شیر

اصولاً شیر و لبنیات از بهترین دوستان استخوان هستند و از بهترین گزینه‌ها برای درمان پوکی استخوان به شمار می‌روند. حتماً شما هم در کودکی زیاد شنیده‌اید که: “شیر بخور تا قدت بلند شود! یا شیر بخور تا استخوان‌هایت قوی بشوند!” شیر منبع غنی کلسیم و از مهم‌ترین عناصر تشکیل دهنده‌ی استخوان است.

۲- ماهی ساردین

در درمان پوکی استخوان شیر و لبنیات، تنها راه دریافت و تأمین کلسیم بدن نیستند. ماهی ساردین منبع عالی و غنی دیگری از کلسیم است که استخوان‌های ریز آن‌ به ساخته شدن استخوان در بدن شما کمک می‌کنند. خوردن حدود ۸۵ گرم ماهی تازه یا تن ساردین، بیشتر از یک فنجان شیر به بدن شما کلسیم می‌رساند. ماهی ساردین منبع عالی و غنی از کلسیم است که استخوان‌های ریز آن‌ به ساخته شدن استخوان در بدن شما کمک می‌کنند.

۳- مغزها و دانه‌های روغنی

مغزها و دانه‌های روغنی به شکل‌های مختلف سلامتی استخوان را حفظ می‌کنند. گردو و بذر کتان، غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. بادام زمینی و بادام درختی حاوی پتاسیم هستند که جلوی از دست رفتن کلسیم در ادرار را می‌گیرند. دانه‌های روغنی حاوی پروتئین و سایر مواد مغذی هم هستند که نقش حمایتی برای ساختن استخوان‌های قوی را دارند.

۴- نور خورشید

نور خورشید غذا نیست، اما نقش مهم‌تری نسبت به غذا برای بدن دارد. بدن با قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ویتامین D تولید می‌کند و بدون ویتامین D بدن ما توانایی جذب کلسیم موجود در غذا را نخواهد داشت. پس با روزی ۱۵ دقیقه قرار گرفتن در برابر نور خورشید، خود را در برابر پوکی استخوان بیمه کنید.

۵- انجیر

اگر به دنبال میوه‌های تقویت‌کننده استخوان هستید، لازم است که انجیر را در بالای لیست خریدتان بگذارید. پنج عدد انجیر تازه به طور متوسط تقریباً دارای ۹۰ میلی‌گرم کلسیم و سایر مواد مغذی مفید برای استخوان، مانند پتاسیم و منیزیم است. انجیر تازه را می‌توانید در تابستان تهیه کنید، اما خشک شده‌ی آن را می‌توانید در تمام طول سال پیدا کرده و با خوردنش سلامتی‌ استخوان‌هایتان را تضمین کنید. انواع خشک‌ شده‌ی انجیر به اندازه‌ی تازه‌ی آن مفید است. خوب است بدانید که نصف فنجان انجیر خشک، دارای ۱۲۱ میلی‌گرم کلسیم است!

سیب‌زمینی شیرین

دو ماده مغذی کمتر شناخته شده که به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک می‌کنند، منیزیم و پتاسیم هستند. اگر منیزیم بدن شما کم است، ممکن است در تعادل ویتامین D خود دچار مشکل شوید که ممکن است بر سلامت استخوان شما تأثیر بگذارد.

پتاسیم هم برخی از اسیدهای موجود در بدن شما را که می‌تواند کلسیم را از استخوان‌ها خارج کنند، خنثی می‌کند. یک راه خوشمزه برای دریافت هر دو این موادمغذی، خوردن یک سیب‌زمینی شیرین متوسط پخته‌شده‌ی بدون نمک است که دارای ۳۱ میلی‌گرم منیزیم و ۵۴۲ میلی‌گرم پتاسیم می‌باشد.

در آخر باید بگوییم که درمان پوکی استخوان امکان‌پذیر است، اما می‌توانیم با داشتن عادات و رژیم غذایی سالم و درست از آن پیشگیری کنیم.

پیشگیری از پوکی استخوان

در طب سنتی یکی از مهمترین روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان در طب سنتی ایران و سایر کشورهای دنیا، مصرف گیاهان دارویی موثر در تقویت استخوان‌های بدن است. همچنین تحقیقات روی گیاهان دارویی مختلف نشان می‌دهد می توان از آنها برای افزایش تراکم استخوان و مبارزه با پوکی استخوان استفاده کرد. می‌توان گفت این چند گیاه که در ادامه معرفی می‌کنیم، داروی قوی گیاهی برای پوکی استخوان هستند اما با این حال به عنوان یک مکمل، برای درمان اصلی دارویی عمل می‌کنند:

شبدر قرمز

این گل‌های بنفش رنگی که در چمن شما ظاهر می شوند یا در بیابان‌های اطراف شهر می‌بینید، برای خیلی بیشتر از آنچه که فکرش را بکنید، مفید هستند. تحقیقات منتشر شده در مجله پزشکی Evidence-Based Complementary and Alternative   Medicine  نشان داد که ترکیبی به نام فورمونونتین که در شبدر قرمز یافت می‌شود به جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان در حیوانات کمک می‌کند. می‌توانید با اضافه کردن ۱ قاشق چایخوری گل خشک به ازای هر فنجان آب جوش، از گل شبدر قرمز خشک شده چای درست کنید. اجازه دهید حداقل ۱۰ دقیقه دم بکشد. برای بهترین نتیجه، روزانه ۳ فنجان را صاف کرده و بنوشید. همچنین می‌توانید گل‌های شبدر قرمز تازه را به سالاد اضافه کنید یا با انواع ساندویچ مصرف کنید.

توجه: از چیدن شبدر قرمز در چمن‌هایی که سمپاشی شده یا نزدیک به مناطق پرتردد هستند خودداری کنید.

گیاه دم اسب

دم اسب گیاهی منحصر به فرد با برگ‌های بلند و نازک است که شکل آن شبیه موهای اسب است. این گیاه نه تنها استخوان‌های قوی می‌سازد، بلکه محققان دریافتند که می‌تواند از عفونت‌های مرتبط با شکستگی و بیماری پوکی استخوان جلوگیری کند. این مطالعه که در مجله پزشکی Cell Proliferation منتشر شد، نشان داد که گیاه دم اسب توانایی استخوان سازی استئوبلاست ها را بهبود می بخشد. استئوبلاست‌ها سلول‌هایی هستند که با گذاشتن موادی که مواد معدنی به آن می‌چسبند و استخوان را تشکیل می‌دهند، استخوان ایجاد می‌کنند. دم اسب همچنین سرشار از سیلیس معدنی است که نقش اساسی در تقویت استخوان‌ها دارد. به ازای هر فنجان آب جوش یک قاشق چایخوری دم اسب خشک شده اضافه کنید. اجازه دهید حداقل ۱۰ دقیقه دم بکشد. برای بهترین نتیجه سه بار در روز دمنوش درست کرده و بنوشید.

قاصدک

گیاه قاصدک نه تنها سرشار از ماده مغذی ضروری استخوان‌ساز مانند کلسیم است، بلکه حاوی مقادیر فراوانی بور معدنی هستند که برای قوی شدن استخوان‌ها ضروری است. قاصدک یکی از بالاترین مقادیر بور معدنی را در میان تقریباً هر ماده غذایی دارد. ساقه‌ها، گل‌ها و برگ‌های قاصدک را می‌توان خشک کرد و به چای درست کرد. یک قاشق چایخوری قاصدک خشک را به ازای هر فنجان آب جوشیده اضافه کنید. اجازه دهید حداقل ۱۰ دقیقه دم بکشد. برای بهترین نتیجه سه بار در روز صاف کرده و بنوشید. سه هفته بنوشید سپس یک هفته استراحت کنید و سپس تکرار کنید.

 

گزنه

گزنه که به دلیل خار‌های کوچک و ظریف روی ساقه‌ و برگ‌هایش شناخته می‌شود، یک نیروگاه تغذیه‌ای است که حاوی مقدار زیادی کلسیم است. گزنه خشک اثر گزنده ای ندارد. به ازای هر فنجان آب جوش یک قاشق چایخوری گزنه خشک شده اضافه کنید. بگذارید ۱۰ دقیقه دم بکشد. برای بهترین نتیجه سه بار در روز صاف کرده و بنوشید. همچنین می‌توانید گزنه خشک را به سوپ یا خورش اضافه کنید تا این غذاها از نظر مواد مغذی تقویت شود. سویا دانه‌های سویا (Glycine max) اثر محافظتی روی استخوان‌ها دارند. دانه‌های سویا حاوی ایزوفلاون هستند که شبیه استروژن هستند و به همین دلیل می‌توانند در برابر از دست دادن تراکم استخوان‌ها اثر محافظتی دارند.

توجه: احتمال تداخل با برخی از داروها و عوارض جانبی در مصرف گیاهان دارویی وجود دارد؛ پس قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.