اگر چه گفته شده انواع لوبیا، ابتدا در میان بومیان امریکای مرکزی و امریکای شمالی به عنوان یک خوراک مفید و خوش‌مزه مورد استفاده قرار می‌گرفته، اما امروزه لوبیا به عنوان یک محصول غذایی مهم و منبع اصلی تأمین پروتئین بدن، در سراسر جهان شناخته شده است.
انواع “لوبیا” که نام بین المللی “Beans” شناخته می‌شوند، از خانواده حبوبات هستند. انواع لوبیاهای مورد مصرف در جهان عبارتند از:
لوبیای لیما (lima beans)
لوبیای سیاه (black beans)
نخود چشم سیاه (black-eyed peas)
دانه‌های سویا (soybeans)
لوبیا قرمز (kidney beans)
لوبیای گاربانزو (garbanzo beans)
لوبیا سفید (navy beans)
لوبیا چیتی (pinto beans)
انواع لوبیا قرمز (red beans)
البته ما در ایران، برای تهیه انواع خوراک‌ها، بیشتر از لوبیا چشم بلبلی، لوبیا چیتی، لوبیا سفید و لوبیا قرمز استفاده می‌نماییم.
مواد موجود در لوبیا (ارزش غذایی):
لوبیا (به ویژه لوبیا قرمز) عمدتا از کربوهیدرات و فیبر تشکیل شده است اما به عنوان منبع خوبی از پروتئین نیز عمل می‌کند.
مواد موجود در ۳ اونس یا صدگرم لوبیای پخته شده که وارد بدن ما می‌شود، عبارتند از:
کالری: ۱۲۷
آب: ۶۷٪
پروتئین: ۸.۷ گرم
کربوهیدرات: ۲۲.۸ گرم
شکر: ۰.۳ گرم
فیبر: ۶.۴ گرم
چربی: ۰.۵ گرم
مولیبدن Molybdenum
مولیبدن، با نماد: Mo) عنصر فلزی با عدد اتمی ۴۲، در گروه VIB) می‌باشد که در انواع لوبیاها و به ویژه لوبیا چیتی یافت می‌شود.
فولات Folate – فولات را ما به نام به عنوان اسید فولیک یا ویتامین B9 شناخته می‌شود که به ویژه برای بانوان باردار مفید است.
آهن Iron – آهن نیز در لوبیا وجود دارد، اما به مقدار بسیار ضعیف جذب می‌شود.
منگنز (Manganese)، به ویزه در دانه‌های لوبیای سویا – فلز مس (Copper) – پتاسم (Potassium) و ویتامین K1 نیز در لوبیا وجود دارد.
سایر ترکیبات گیاهی
ایزوفلاونها (Isoflavones) دسته‌ای از آنتی اکسیدان‌ها می‌باشند که به مقدار زیاد در دانه‌های سویا وجود دارد و به دلیل شباهت آنها به هورمون جنسی زنانه، استروژن ، در گروه فیتواستروژن‌ها دسته بندی می‌شوند.
آنتوسیانین (Anthocyanins) از خانواده آنتی اکسیدان‌های رنگارنگی هستند که در پوست لوبیای کلیه یافت می‌شوند. رنگ لوبیای قرمز کلیه عمدتا به دلیل آنتوسیانین معروف به پلارگونیدین است.
فیتو هماگلوتینین (Phytohemagglutinin) این پروتئین سمی در انواع لوبیا، به ویژه انواع لوبیای قرمز به وفور یافت می‌شود، اما با پخت و پز از بین می‌رود.
اسید فیتیک فیتات (Phytic acid) در تمام دانه‌های خوراکی وجود دارد و جذب مواد معدنی مختلف مانند آهن و روی را مختل می‌کند. اما با خیساندن، جوانه زدن یا تخمیر لوبیا می‌توان آن را کاهش داد.
خواص لوبیا:
برای انواع لوبیا، خواص بسیاری بر شمرده‌اند که البته سرآمد آنها، “پروتئین” فراوان است، تا جایی که حتی جایگزین گوشت می‌گردد و کسانی که می‌خواهند گوشت قرمز کمتری مصرف کنند و یا اساساً گوشت قرمز برای آنها ضرر دارد، می‌توانند برای تأمین پروتئین مورد نیاز بدن، لوبیا را جایگزین نمایند. شناخته شده‌ترین خواص لوبیا عبارتند از:
- پروتئین (Protein) – لوبیا سرشار از اسید آمینه می‌باشد که از اصلی‌ترین عناصر سازنده پروتئین می‌باشد.
- فولات (Folate) – مفید برای ساخت گلبول قرمز
- آنتی اکسیدان‌ها (Antioxidants) – لوبیا سرشار از پلی فنول است که نوعی آنتی اکسیدان می‌باشد و با رادیکال‌های آزاد که می‌توانند باعث آسیب سلول و ابتلا به انواع بیماری‌ها شوند، مبارزه می‌کند. آنتی اکسیدان‌ها به بدن کمک می‌کنند تا رادیکال‌های آزاد را از بین ببرد. به این ترتیب ، غذاهای غنی از آنتی اکسیدان مانند لوبیا می‌توانند از بدن در برابر بیماری محافظت کنند.
- کمک به سلامت قلب (Heart health) – افرادی که به طور منظم حبوبات مصرف می‌کنند؛ احتمال مرگ در اثر حمله قلبی یا سایر مشکلات قلبی عروقی کمتری دارند.
- کاهش خطر ابتلا به سرطان (Reduced risk of cancer) – به علت اثر تقویت سیستم دفاعی و ضد التهابی آنتی اکسیدان‌ها.
- کمک به تنظیم متابولیسم دیابت و گلوکز (Diabetes and glucose metabolism)
- جلوگیری از چربی کبد (Preventing fatty liver)
- کنترل اشتها (Controlling appetite)
- کمک به بهبود سلامتی روده (Improving gut health)
سایر خواص:
خواص دیگری نیز برای انواع لوبیا بر شمرده‌اند که عبارتند از:
الف – مفید بودن خمیر لوبیا برای برای درمان اگزما و پسوریازیس؛
ب – جلوگیری از پیری زودرس پوست و کمک به کاهش چین و چروک و جوان سازی پوست صورت؛
پ – تقویت و افزایش رشد مو، به خاطر وجود آهن و مس، که البته کمتر جذب می‌شوند. ولی در هر حال جذب می‌شوند.
ت- کمک به درمان سنگ کلیه، به خاطر وجود مقادیر بسیار کم سدیم و مقادیر بالای فیبر که دفع ادرار را افزایش می‌دهند.
ث – کمک به لاغری و کاهش وزن، به خاطر مقادیر زیاد پروتئین، که نیاز را تأمین و اشتها را کنترل می‌کند.
ج – دیابت و قند خون، لوبیا قرمز یکی از بهترین انواع حبوبات برای تنظیم سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت می باشد، چرا که لوبیا قرمز شاخص گلیسمی پایینی دارد و علاوه بر این، مقادیر بالای فیبر و کربوهیدرات در آن وجود دارد که برای کاهش قند و کلسترول خون مفید می‌باشند.
چ – تقویت استخوان‌ها در نوزادان و کودکان، به خاطر کلسیم و پتاسیم موجود در لوبیا قرمز.
ح – کاهش فشار خون، به خاطر مقادیر بالای پتاسیم و منیزیم موجود در لوبیا قرمز؛
خ – کاهش پوکی استخوان، به خاطر کلسیم و منیزیم موجود در لوبیا قرمز
د – تقویت حافظه؛ ویتامین B1 یا تیامین موجود در لوبیا قرمز با افزایش سطح استیل کولین که یک انتقال دهنده عصبی مهم برای مغز است، لذا سبب تقویت حافظه می‌شود.
ذ – سم زادیی از بدن، لوبیا قرمز به دلیل مقادیر بالای مولیبدن موجود در آن می تواند باعث پاک سازی و سم زدایی بدن، کلیه‌ها و کبد شود و خطر ابتلا به کبد چرب، آلرژی و حساسیت و آسم را کاهش دهد.
خطرات احتمالی
تردید نکنیم که هر خوراکی مفیدی، می‌تواند در شرایطی و یا برای عده‌ای مضر باشد، لذا باید ضمن مصرف و فایده بردن و لذت، از تجویزهای خودسرانه به همگان به شدت و جدیت اجتناب شود.
یک – ممکن است برخی به لوبیا یا اعضای خانواده حبوبات حساسیت داشته باشند، پس باید در انتخاب و مصرف آنها دقت کنند.
دو – بسیاری از حبوبات حاوی لکتین هستند. پروتئین‌هایی که به طور بالقوه برای انسان سمی می‌باشند. خیساندن و جوشاندن لوبیا، محتوای لکتین را کاهش می‌دهد. مردم باید حداقل ۱۰ دقیقه باقلا را بجوشانند تا از بی‌خطر بودن آنها اطمینان حاصل کنند.
سه – شایع ترین عوارض جانبی خوردن لوبیا، گاز و ناراحتی روده و یا همان نفخ شکم می‌باشد. اینها خطرناک نیستند اما می‌توانند برای برخی از افراد ناخوشایند و حتی دردناک باشند.
چهار – لوبیا ممکن است برای افرادی که سندرم روده دارد، تحریک کننده شود و مناسب نباشد.
پنج – مسمومیت، لوبیا قرمز خام حاوی ماده‌ی سمی فیتو هماگلوتین می‌باشد که در افراد مساعد، سبب مسمومیت، اسهال و استفراغ می‌شود.
بنابراین، ضمن دقت در اندازه مصرف و پرهیز از زیاده‌روی، نباید توسط افراد، تحت عنوان طب سنتی یا هر عنوان دیگری، به صورت سرِخود، به دیگران تجویز گردد. افرادی که مشکل خاصی ندارند، به راحتی و با اطمینان و به اندازه نوش جان نمایند و از فواید این خلقت خدا، بهره و لذت ببرند.